topceo.edu.vn@gmail.com
096.8226.368
Chúng ta đều nhận thức về tầm quan trọng của việc tiết kiệm tiền. Việc có một khoản tiết kiệm có thể giúp chuẩn bị cho tuổi già hoặc những tình huống khẩn cấp như dịch bệnh hoặc suy thoái kinh tế.
Tuy nhiên, việc tiết kiệm không phải lúc nào cũng dễ dàng. Với sự tự kiểm soát hạn chế, chúng ta có thể dễ dàng bị chi phối bởi cảm xúc của bản thân, đặc biệt là khi tâm trạng không tốt. Ngoài ra, việc có thu nhập cao không đồng nghĩa với việc tiết kiệm nhiều hơn, vì điều này có thể dẫn đến lạm phát trong lối sống.
Một trong những giải pháp cho vấn đề này là chế độ lương hưu, trong đó một phần tiền lương hàng tháng được trích ra để đóng bảo hiểm xã hội. Điều này có nghĩa là bạn không thể “chạm vào” số tiền tiết kiệm này từ đầu, giúp bạn tránh được những cám dỗ chi tiêu mà không cần phải vật lộn để tiết kiệm.
Đây là một ví dụ điển hình của lý thuyết cú hích (nudge theory). Áp dụng các “cú hích” trong quản lý tài chính cá nhân có thể giúp bạn chi tiêu và tiết kiệm một cách hiệu quả hơn.
Lý thuyết cú hích là gì?
Theo nhà kinh tế học Richard Thaler và giáo sư luật Cass Sunstein, cú hích là những yếu tố gây ra thay đổi trong hành vi của con người mà không buộc phải cấm đoán hoặc thay đổi động lực kinh tế của họ. Để tạo ra cú hích, các nhà chính sách áp dụng kiến trúc lựa chọn (choice architecture).
Một cách đơn giản để hiểu về cú hích là qua việc sắp xếp các yếu tố trong môi trường mà bạn thường xuyên tiếp xúc. Sự thay đổi trong môi trường này thúc đẩy bạn chủ động muốn thay đổi hành vi của mình.
Ví dụ, nếu bạn muốn giảm cân nhưng không thích khi huấn luyện viên yêu cầu bạn phải giảm hoặc loại bỏ hoàn toàn thức ăn vặt, bạn có thể thay đổi cách tiếp cận. Thay vì vậy, bạn có thể mua hoa quả để trong bếp hoặc tủ lạnh. Vì hoa quả có thể nhanh chóng hỏng, bạn sẽ cảm thấy cần phải tiêu thụ chúng nhanh chóng. Và việc dễ dàng nhất để làm điều đó là thưởng thức chúng trong bữa ăn vặt. Dần dần, bạn sẽ hình thành thói quen ăn vặt lành mạnh và tiến gần hơn đến mục tiêu giảm cân mà không cần phải tự cấm đoán bản thân.
Cú hích có tác dụng gì?
Cú hích tập trung vào ba nguyên tắc chính: tính tự nguyện, tập trung vào con người và không tạo ra kích thích kinh tế. Điều này đồng nghĩa với việc chúng không áp đặt hoặc hạn chế các lựa chọn của chúng ta, giúp chúng ta tránh được tâm lý phản kháng.
Đây là điều khiến cú hích có những ưu điểm so với giáo dục hoặc luật pháp. Trong khi các hình thức kiểm soát này thường tập trung vào việc giới hạn lựa chọn bằng cách thiết lập các quy tắc, cú hích tạo ra nhiều lựa chọn khác nhau để chúng ta tự ý thức quyết định. Điều này giúp chúng ta vượt qua cảm giác cảm tội khi có quyết định không đúng.
Ví dụ, khi nhận lương, bạn quyết định tiết kiệm 2 triệu và hứa sẽ không chi tiêu nó. Tuy nhiên, trong một tình huống không như ý hoặc khi bạn bị cuốn vào việc mua sắm đột ngột, bạn có thể dễ dàng chi tiêu số tiền đó và sau đó cảm thấy hối tiếc.
Để giải quyết vấn đề này, bạn có thể mở một tài khoản tiết kiệm riêng. Ngay khi nhận lương, bạn chuyển 2 triệu đó vào tài khoản tiết kiệm. Tương tự như việc chuyển tiền vào tài khoản bảo hiểm, hành động này sẽ loại bỏ khoản tiền tiết kiệm khỏi tầm nhìn của bạn ngay từ đầu.
Cuối tháng, bạn vẫn có thể quyết định chuyển lại số tiền đó vào tài khoản chi tiêu nếu cần. Tuy nhiên, khi thấy số tiền đó lưu trữ trong tài khoản tiết kiệm với tiềm năng sinh lợi, bạn sẽ không muốn chi tiêu nó nữa.
Ứng dụng cú hích trong quản lý tài chính cá nhân
Tự nhắc nhở mục tiêu tiết kiệm của bản thân
Trong thời sinh viên, chúng ta thường trang trí không gian học tập bằng những khẩu hiệu khích lệ tinh thần. Có thể là tên của trường đại học mà bạn mơ ước, điểm số IELTS mà bạn đang hướng tới, hoặc đất nước mà bạn muốn du học. Bây giờ, bạn có thể áp dụng cách tương tự với ứng dụng ngân hàng trên điện thoại di động.
Thay vì sử dụng nhận diện khuôn mặt (Face ID), bạn có thể thử sử dụng mật khẩu là mục tiêu tiết kiệm của mình trong 1 hoặc 2 năm tới. Ví dụ, nếu bạn đang dành dụm cho chuyến du lịch Hàn Quốc vào năm sau, bạn có thể đặt mật khẩu là “Korea2025!”. Như vậy, mỗi khi truy cập vào ứng dụng, bạn sẽ nhắc nhở bản thân về mục tiêu tiết kiệm của mình, giúp giảm bớt nguy cơ chi tiêu không kiểm soát.
Đặt lịch thông báo cho các dịp đặc biệt
Mùa cưới thường là thời điểm mà nhiều người phải đối mặt với tình trạng “cháy túi” do số tiền mừng cưới vượt quá ngân sách dự trù ban đầu. Tương tự, những cơn sốt tài chính cũng có thể xảy ra khi có ngày sinh nhật của người thân hoặc bạn bè trong tháng mà bạn chưa chuẩn bị trước tiền mua quà.
Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể tránh được tình trạng này bằng một công cụ đơn giản là tờ lịch. Dù là lịch giấy hay trên máy tính, hãy đánh dấu những ngày đặc biệt trong tháng tới. Điều này sẽ giúp bạn nhớ những thời điểm phải chi tiền và có thêm thời gian để lên kế hoạch mua quà với ngân sách phù hợp.
Nếu có thể, bạn cũng nên mở một vài tài khoản phụ cho các mục đích chi tiêu cụ thể: tiền mừng cưới, tiền mua quà sinh nhật, tiền dành cho lễ tết hoặc mừng tuổi. Sau khi đã đánh dấu lịch và tính toán tổng số tiền cần chi, hãy chuyển số tiền tương ứng vào từng tài khoản. Khi tiền đã được chuyển vào các tài khoản cụ thể, bạn sẽ không dễ dàng “làm hỏng” số tiền còn lại hoặc quên mất các khoản chi tiêu khác.
Áp dụng luật 80/20
Định luật Pareto (hay còn được gọi là nguyên lý 80/20) đã trở nên phổ biến trong nhiều lĩnh vực. Bạn có thể áp dụng nó theo quy tắc 50-30-20 để quản lý thu nhập của mình như sau:
- 50%: Chi tiêu cho các nhu cầu cơ bản (tiền thuê nhà, ăn uống, đi lại…).
- 30%: Dành cho các mong muốn và nhu cầu cá nhân (du lịch, mua sắm, giải trí…).
- 20%: Để tiết kiệm, trả nợ, tạo quỹ dự phòng và đầu tư.
Điều này có nghĩa là bạn chỉ nên chi tiêu 80% thu nhập và dành 20% còn lại cho mục đích tiết kiệm hoặc đầu tư. Đừng quên mở một tài khoản tiết kiệm riêng để đặt 20% này vào, để đảm bảo bạn không sử dụng nó cho các mục đích khác.
Nếu 80% còn lại không đủ để chi tiêu cho tất cả các nhu cầu của bạn, bạn có thể sử dụng các biện pháp cú hích khác để điều chỉnh một số hạng mục chi tiêu. Ví dụ, thay vì đi ăn ngoài, bạn có thể mua nguyên liệu nấu ăn và tự nấu tại nhà. Việc nhìn thấy nguyên liệu sẽ tạo động lực cho bạn để nấu ăn, từ đó tiết kiệm được một khoản tiền lớn so với việc ăn ngoài.
Tận dụng tính năng trả hóa đơn tự động
Hiện nay, hầu hết các ứng dụng ngân hàng và ví điện tử đều tích hợp tính năng thanh toán hóa đơn tự động (autopay). Khi kích hoạt tính năng này, tiền điện, nước hoặc internet sẽ tự động được trừ từ tài khoản của bạn vào mỗi tháng. “Cú hích” này giúp bạn trả hóa đơn đúng hạn mà không cần lo lắng về việc chi tiêu vượt quá số tiền có trong tài khoản.
Tuy nhiên, việc sử dụng autopay có thể làm bạn mất thói quen theo dõi các hóa đơn. Điều này có thể dẫn đến việc bạn không nhận ra sự tăng giá trong hóa đơn điện/nước. Do đó, nếu bạn sử dụng tính năng này, vẫn nên kiểm tra hóa đơn hàng tháng để phát hiện sớm bất kỳ tăng giá nào và cân nhắc việc thay đổi nhà cung cấp nếu cần.
Ngoài ra, nếu bạn có một chi tiêu khẩn cấp trong tháng, autopay có thể khiến bạn không có đủ số dư cho chi tiêu đó. Để giải quyết vấn đề này, bạn có thể chọn ngày thanh toán vào giữa tháng (khoảng từ ngày 10-15) thay vì đầu tháng. Điều này giúp bạn có đủ thời gian để xử lý các chi tiêu khẩn cấp và có thể tạm tắt tính năng autopay nếu cần thiết.