Doanh Nghiệp Có Bắt Buộc Phải Cải Tiến?

Theo một báo cáo từ Wall Street Journal, trong giai đoạn từ năm 2007 đến năm 2012, chi tiêu cho xe hơi của các hộ gia đình tại Mỹ đã liên tục giảm, gây lo lắng cho các nhà sản xuất ô tô. Nguyên nhân được phân tích là việc ra mắt iPhone mới trong thời gian đó, dẫn đến sự chuyển dịch ưu tiên chi tiêu từ xe hơi sang thiết bị điện thoại này.

Như vậy, đối thủ cạnh tranh của các nhà sản xuất ô tô không phải là nhau mà là công ty Apple, dường như không thể đối đầu trực tiếp.

Dấu chấm hết của lợi thế cạnh tranh tuyệt đối

Trong thời gian gần đây, sự đảo lộn đã xảy ra trong cách chúng ta nhìn nhận về thị trường. Trước kia, thị trường thường được coi là một hệ sinh thái ổn định và công bằng, nơi các doanh nghiệp hoạt động trong môi trường cân bằng, chỉ đôi khi gặp những cú sốc nhỏ.

Tuy nhiên, bây giờ mọi thứ đã thay đổi. Sự xuất hiện của công nghệ mới và dễ tiếp cận đã làm nảy sinh những thay đổi đột phá trong cạnh tranh, thậm chí cho cả những doanh nghiệp trẻ non. Các hệ thống pháp lý bảo vệ không đủ nhanh chóng để đáp ứng tốc độ phát triển của công nghệ, và toàn cầu hóa cũng như số hóa tạo ra dòng chảy thông tin và đầu tư nhanh hơn bao giờ hết.

Những lợi thế cạnh tranh không công bằng như đất đai, tài chính, thị trường xanh, hậu thuẫn từ gia đình hay chính trị – đó là những điểm mạnh của các doanh nghiệp thế hệ F0 và F1 – đang dần mất đi giá trị. Điều này đồng nghĩa với việc đối thủ của mỗi doanh nghiệp không chỉ còn là những đối thủ trực tiếp trong cùng ngành, mà thị trường chính là một sàn đấu khốc liệt, nơi bất kỳ ai có khả năng phục vụ tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng đều có thể trở thành đối thủ đáng gờm.

Do sự biến đổi liên tục từ bối cảnh kinh tế xã hội và khả năng lợi thế cạnh tranh biến mất bất cứ lúc nào, có vẻ như chiến lược cạnh tranh bền vững nhất mà doanh nghiệp cần tập trung đến là khả năng “sống chung” với những cú sốc. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải luôn sẵn sàng thích nghi và biến đổi, để đảm bảo tồn tại và phát triển trong môi trường thị trường không ngừng thay đổi và cạnh tranh gay gắt này.

Một mindset mới về cải tiến

Nếu bạn tìm kiếm từ khóa “quản trị thay đổi” (change management) trên Google, bạn sẽ nhận được hơn 100 triệu kết quả bằng tiếng Việt và hơn 6 tỷ kết quả bằng tiếng Anh. Có rất nhiều tài liệu và nghiên cứu đã được xuất bản nhằm hướng dẫn doanh nghiệp cách đối phó với những biến đổi đột ngột.

Tuy nhiên, điều mà doanh nghiệp cần hiện tại không chỉ đơn thuần là “đối phó” với thay đổi như một cách tiếp nhận bị động. Thay vì vậy, sự thay đổi phải trở thành một nỗ lực thường xuyên và tự chủ của doanh nghiệp.

Với quan điểm về lợi thế cạnh tranh bền vững trước đây, các doanh nghiệp thường ít quan tâm đến việc cải tiến. Thay đổi thường chỉ xuất hiện trong các cuộc họp đánh giá hàng quý hoặc hàng năm, khi những vấn đề đã xuất hiện.

Tuy nhiên, việc triển khai các chiến dịch cải tiến thất bại thường xuyên do không có một khung triển khai rõ ràng. Thiếu sự phân công nguồn lực, kế hoạch hành động cụ thể và mục tiêu rõ ràng là nguyên nhân dẫn đến không thành công trong việc cải tiến.

Để làm đúng, doanh nghiệp cần biến việc cải tiến thành một chiến lược có tính liên tục và hệ thống. Nó phải trở thành một năng lực mà doanh nghiệp tự rèn luyện và phát triển. Doanh nghiệp cần xây dựng một bộ máy quản lý linh hoạt để triển khai các chiến dịch cải tiến và phải sẵn sàng cung cấp nguồn lực riêng cho công việc này, song song với các hoạt động hàng ngày. Đồng thời, họ cần có tầm nhìn cho các chiến dịch cải tiến ở từng giai đoạn phát triển khác nhau.

Một số doanh nghiệp “lão làng” đã thành công trong việc tự đổi mới để không bao giờ rơi vào tình trạng bị động trước các áp lực cạnh tranh. Ví dụ như tại Brambles, một tập đoàn đa ngành đã hoạt động liên tục tại Mỹ từ năm 1875, đội ngũ lãnh đạo đã xây dựng một “dashboard về cải tiến” để theo dõi liên tục các số liệu như số lượng ý tưởng được đề xuất hàng tháng, số workshop đào tạo, tình trạng triển khai và hiệu quả kinh doanh dựa trên các ý tưởng.

Tương tự, tại 3M – một tập đoàn sản xuất thương mại đa ngành tại Mỹ thành lập từ năm 1902, công ty đã thiết lập chính sách cho phép các kỹ sư dành 15% thời gian làm việc (và được trả lương) để tự do nghiên cứu các vấn đề tùy theo sở thích của họ. Họ cũng đề ra mục tiêu là 30% doanh thu của mỗi bộ phận phải đến từ các sản phẩm mới ra mắt trong vòng 4 năm gần nhất.

Những doanh nghiệp này đã chứng minh rằng việc tự đổi mới là chìa khóa để duy trì sự cạnh tranh và không bị lùi sụt trước các áp lực thị trường.

Cải tiến từ người đứng đầu

Vào thời điểm Sony giới thiệu dòng máy ảnh kỹ thuật số đầu tiên, trong khi Kodak vẫn tiếp tục mải mê với dòng máy ảnh phim truyền thống của họ, thì nhóm lãnh đạo của Fuji ngay lập tức nhận ra tiềm năng của công nghệ mới và quyết định đặt tương lai của họ vào hướng phát triển này. Và điều này đã tạo nên sự khác biệt lịch sử.

Những “cú sốc” thực sự là những cơ hội tiềm ẩn. Và trách nhiệm của người lãnh đạo là nhìn ra cơ hội ẩn chứa sau những biến đổi đột ngột này.

Để thực sự đạt được sự cải tiến, người lãnh đạo phải dám “bước ra khỏi vùng an toàn” và thực tế đối diện với những tình hình trước mắt. Họ cần lắng nghe chân thành những vấn đề mà nhân viên đề xuất, kể cả khi chưa có giải pháp ngay lúc đó. Ví dụ tại Kodak, không phải không có ai nhìn thấy cơ hội như Fuji, nhưng vấn đề nằm ở chỗ lãnh đạo lại lựa chọn im lặng.

Một điều thú vị là để tạo điều kiện cho sự thay đổi diễn ra, người lãnh đạo phải chú trọng vào việc làm tốt hơn về những yếu tố “không đổi”: đó chính là văn hóa tổ chức và các giá trị cốt lõi. Để doanh nghiệp tiến triển nhanh chóng hơn, bất kỳ nhân sự nào cũng phải có quyền tự quyết định về những điều nên làm. Đồng thời, họ cũng cần được khuyến khích vượt qua sự tự mãn, sẵn sàng vượt qua giới hạn của bản thân. Tuy nhiên, họ cũng cần yên tâm rằng giữa những biến đổi, họ vẫn có một nền tảng vững chắc. Những yếu tố này, không gì khác, chính là điểm mấu chốt từ người lãnh đạo.