Mô Hình Kinh Doanh: Những Xu Hướng Phổ Biến Hiện Nay

Vào năm 1990, thuật ngữ “business model” hoặc còn gọi là “mô hình kinh doanh” chính thức ra đời và vẫn được nhiều chuyên gia và nhân vật trong lĩnh vực kinh doanh sử dụng cho đến ngày hôm nay. Để nắm bắt cơ bản, mô hình kinh doanh là một bộ khung mà các công ty và doanh nghiệp áp dụng để tạo ra doanh thu và lợi nhuận đáng kể. Nó tập trung chủ yếu vào bốn điểm cốt lõi sau:

• Lựa chọn sản phẩm hoặc dịch vụ mà công ty sẽ kinh doanh.
• Chiến lược tiếp thị để đưa sản phẩm hoặc dịch vụ đến tay khách hàng.
• Phân tích chi phí vận hành mô hình kinh doanh, bao gồm những khoản nào.
• Cách thức tạo ra doanh thu và lợi nhuận từ mô hình.

Khi tham gia thị trường, mọi doanh nghiệp đều cần lựa chọn một mô hình kinh doanh phù hợp. Đây là nền tảng để xác định vị trí, xác nhận giá trị, và xây dựng sự bền vững cho tương lai. Tuy nhiên, trong môi trường thị trường thay đổi và cạnh tranh khốc liệt như hiện nay, mô hình kinh doanh không thể đứng yên. Doanh nghiệp cần liên tục điều chỉnh mô hình để phản ánh sự biến đổi và đa dạng của thị trường, tạo nền tảng cho sự phát triển trong tương lai.

Tầm quan trọng của việc xây dựng mô hình kinh doanh

Mô hình kinh doanh có thể được xem như một phương pháp chỉ dẫn quan trọng cho doanh nghiệp trong mọi ngành. Trước khi khởi đầu hoạt động kinh doanh, những người sáng lập cần tự tìm hiểu, nghiên cứu và phân tích để tìm ra một mô hình thích hợp, vì tầm quan trọng của nó đối với doanh nghiệp rất lớn:

• Định hướng con đường phát triển với kế hoạch chi tiết từng bước trong tương lai.
• Tạo giá trị bền vững từ các quy trình và quyết định trong mô hình.
• Kích thích sáng tạo với nhiều ý tưởng và giải pháp, từ đó chọn ra phương án kinh doanh tốt nhất.
• Xây dựng một doanh nghiệp độc đáo với những lợi thế khó có thể sao chép.
• Mô hình kinh doanh hiệu quả và cạnh tranh giúp doanh nghiệp phát triển nhanh chóng và chiếm vị trí trên thị trường.

5 bước xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả

Dù đóng một vai trò quan trọng đối với các doanh nghiệp, xây dựng một mô hình kinh doanh toàn diện và thành công không phải là điều dễ dàng. Tuy vậy, bạn có thể bắt đầu với những bước cơ bản dưới đây để áp dụng mỗi bước một một cách hiệu quả trong quá trình xây dựng mô hình kinh doanh cho doanh của bạn.
 

Bước 1: Khảo sát, đánh giá nhu cầu khách hàng

Đây là bước khởi đầu quan trọng và cốt yếu mà bạn cần thực hiện, vì các sản phẩm và dịch vụ khi ra thị trường cần phải tập trung vào khách hàng. Vì vậy, bạn cần nắm rõ nhu cầu hiện tại của khách hàng và xác định nhóm mục tiêu mà doanh nghiệp đang hướng đến để sử dụng sản phẩm và dịch vụ.
 

Bước 2: Xây dựng các ý tưởng kinh doanh

Ngay khi hoàn thành bước 1, bạn sẽ có khả năng xác định tệp khách hàng tiềm năng và hiểu rõ nhu cầu của họ. Từ đó, bạn có thể tạo ra ý tưởng về sản phẩm và dịch vụ mới để đáp ứng mong muốn của khách hàng. Tuy nhiên, điều quan trọng là những sản phẩm và dịch vụ này cần mang tính đột phá, sáng tạo và liên tục cập nhật để phù hợp với sở thích của khách hàng trong từng thời điểm.

Và nhiệm vụ của bạn tại thời điểm này là thể hiện cách làm cho khách hàng cảm nhận rằng họ đang trải nghiệm sản phẩm hoặc dịch vụ tốt nhất có thể. Điều này giúp họ tự tin và sẵn sàng đầu tư tiền và thời gian vào việc sử dụng sản phẩm hoặc dịch vụ mà bạn cung cấp.
 

Bước 3: Hoạch định chi phí sản phẩm phù hợp 

Để đảm bảo mô hình kinh doanh thành công, doanh nghiệp cần phải lập kế hoạch cẩn thận cho các khía cạnh nhỏ sao cho phù hợp. Tất nhiên, bạn cần tối ưu hóa chi phí sản xuất trong khi vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm để thu lợi nhuận cao nhất.

Trong giai đoạn này, doanh nghiệp của bạn cần đầu tư vào trang thiết bị và hạ tầng mới để tập trung vào hoạt động sản xuất. Hơn nữa, việc tìm nguồn nguyên liệu sản xuất với giá cả hợp lý và chất lượng đáng tin cậy cũng rất quan trọng. Không chỉ vậy, quá trình sản xuất cần được giám sát chặt chẽ và kiểm định liên tục để đảm bảo chất lượng nghiêm ngặt. Chỉ khi đó, sản phẩm khi đến tay khách hàng sẽ luôn đạt chất lượng tốt nhất.
 

Bước 4: Xây dựng chiến lược tiếp thị mang sản phẩm đến tay khách hàng

Đây là giai đoạn cực kỳ quan trọng để đẩy mạnh sự hiện diện của sản phẩm doanh nghiệp trên thị trường. Tất nhiên, để thực hiện điều này một cách hiệu quả, doanh nghiệp cần phải áp dụng các chiến lược marketing sáng tạo, chẳng hạn như phát tờ rơi, tham gia triển lãm sản phẩm, tổ chức hội chợ và sự kiện, quảng cáo trên các mạng xã hội, truyền thông truyền thống, cũng như tạo các chương trình khuyến mãi và tặng quà.

Đáng chú ý là bạn có thể kết hợp nhiều chiến dịch quảng cáo cùng lúc để tăng cường sự hiệu quả của việc tiếp cận khách hàng. Sau mỗi chiến dịch, doanh nghiệp cũng cần đánh giá và lắng nghe phản hồi và ý kiến từ khách hàng để điều chỉnh và cải thiện sản phẩm một cách phù hợp.
 

Bước 5: Hoàn thiện mô hình kinh doanh

Sau khi đã hoàn thành tất cả các bước trên, bạn sẽ tiến đến thời điểm thực tế hóa mô hình của mình. Việc này đòi hỏi bạn phải chuẩn bị nguồn vốn và nhân lực, thực hiện việc xây dựng cơ sở vật chất và thiết lập liên kết với các đối tác tiềm năng. Những giai đoạn này sẽ đóng góp vào sự phát triển bền vững và lâu dài của doanh nghiệp.

Top 23 mô hình kinh doanh phổ biến nhất hiện nay

Tại thị trường Việt Nam hiện nay, đang xuất hiện một loạt các mô hình kinh doanh hiệu quả. Tùy theo sản phẩm và hướng phát triển của doanh nghiệp, bạn có thể lựa chọn một mô hình phù hợp. Bạn cũng không nhất thiết phải tạo ra một mô hình hoàn toàn mới; thay vào đó, có thể áp dụng những mô hình đã thành công dưới đây để xây dựng sự cạnh tranh riêng cho mình.
 

1. Mô hình kinh doanh online

Trong bối cảnh công nghệ liên tục phát triển, mô hình kinh doanh trực tuyến đang trở nên ngày càng phổ biến và đã bùng nổ thêm sau đại dịch Covid-19. Hình thức kinh doanh này thường xuất hiện chủ yếu trên các nền tảng như mạng xã hội (như Facebook, Zalo, Instagram, Tiktok Shop) và các sàn thương mại điện tử (như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo) cùng các trang web.

Với mô hình này, bạn hoàn toàn có thể dễ dàng khởi đầu việc kinh doanh và quảng bá sản phẩm, dịch vụ của mình trên các nền tảng này để tiếp cận khách hàng tiềm năng. Khách hàng cũng không cần phải di chuyển xa để mua sắm, chỉ cần truy cập từ thiết bị di động hoặc máy tính có kết nối internet. Đây cũng là lý do tại sao kinh doanh trực tuyến được coi là xu hướng của hiện tại và tương lai.
 

2. Mô hình kinh doanh thu lợi nhuận từ sản phẩm đi kèm

Bằng cách này, doanh nghiệp của bạn cần tạo ra sự hứng thú và sự yêu thích từ khách hàng đối với một sản phẩm cụ thể. Khi bạn đã thiết lập sự lòng trung thành của khách hàng đối với sản phẩm hoặc dịch vụ, doanh nghiệp có thể tiến xa hơn bằng cách tạo ra các sản phẩm hoặc dịch vụ có giá trị cao hơn, mang lại doanh thu lớn hơn.
 

3. Mô hình ấn doanh thu

Mô hình ấn doanh thu thường được thực hiện bằng cách cung cấp các ứng dụng miễn phí cho người dùng. Sau đó, các doanh nghiệp sẽ thu về lợi nhuận đáng kể từ việc sử dụng dữ liệu thu thập từ lượt tìm kiếm, sở thích và bán chúng dưới dạng quảng cáo cho các doanh nghiệp. Google và Facebook là ví dụ điển hình cho mô hình này – hai trang web phổ biến nhất trên toàn cầu cho đến thời điểm hiện tại.
 

4. Mô hình kinh doanh 1 đổi 1

Hình thức kinh doanh “Một mua một tặng” là sự kết hợp giữa mô hình lợi nhuận và mục tiêu phi lợi nhuận. Thương hiệu giày TOMS là ví dụ rõ ràng cho việc ứng dụng mô hình này. Khi khách hàng mua một đôi giày, đồng nghĩa với việc một đôi giày khác sẽ được tặng cho trẻ em nghèo trên toàn thế giới. Đây được coi là một chiến lược sáng tạo vì nó không chỉ giúp khách hàng sở hữu sản phẩm mà còn đồng thời tham gia vào hoạt động từ thiện, góp phần sống ý nghĩa cho cuộc sống.

5. Mô hình kinh doanh trên thị trường đa chiều

Trong mô hình kinh doanh trên thị trường đa hướng, doanh nghiệp phải cung cấp dịch vụ cho cả hai bên. LinkedIn là một ví dụ điển hình, nơi nhà quản lý nhân sự có thể mua dịch vụ đăng ký để hỗ trợ tìm kiếm ứng viên phù hợp. Đồng thời, mạng xã hội này cũng cung cấp các dịch vụ đăng ký khác cho những người đang tìm kiếm cơ hội việc làm.

6. Mô hình bán hàng trực tiếp

Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của kinh doanh trực tuyến, nhiều người có thể nghĩ rằng mô hình bán hàng trực tiếp hoặc truyền thống đã trở nên cổ điển. Tuy nhiên, thực tế đã chứng minh rằng suy nghĩ như vậy là hoàn toàn không đúng. Trong thời đại mà công nghệ ngày càng thâm nhập vào mọi khía cạnh, tương tác cá nhân lại trở nên quan trọng đến mức không ngờ.

Thêm vào đó, vẫn còn những hạn chế khi mua sắm trực tuyến, như nguy cơ lừa đảo hoặc chất lượng sản phẩm không đáp ứng đúng giá trị. Đó là lý do tại sao xu hướng bán hàng trực tiếp vẫn không bao giờ bị coi là lỗi thời hay phai mờ vào quá khứ. Thực tế, bạn hoàn toàn có thể hướng dẫn mô hình kinh doanh của mình bằng cách kết hợp cả hai hình thức bán hàng trực tiếp và trực tuyến để tối ưu hóa doanh thu hiệu quả.

7. Mô hình kinh doanh nhượng quyền

Trong số các mô hình kinh doanh hiện nay, mô hình nhượng quyền được xem là phổ biến và quen thuộc nhất. Với mô hình này, doanh nghiệp cho phép các cá nhân hoặc tổ chức khác kinh doanh sản phẩm hoặc dịch vụ dưới tên thương hiệu của mình và thu phí trong một khoảng thời gian cụ thể. Ví dụ, Starbucks, Subway, McDonald’s và Domino’s Pizza là những ví dụ điển hình cho hình thức kinh doanh nhượng quyền.

8. Mô hình kinh doanh bán trả phí Freemium

Mô hình kinh doanh Freemium đang ngày càng trở nên phổ biến và được nhiều doanh nghiệp chọn lựa. Mô hình này kết hợp giữa cung cấp dịch vụ miễn phí và dịch vụ trả phí. Ví dụ, doanh nghiệp cung cấp một phần mềm hoặc ứng dụng cho người dùng sử dụng miễn phí. Tuy nhiên, một số tính năng hoặc thời gian sử dụng sẽ bị giới hạn. Sau một khoảng thời gian trải nghiệm dịch vụ miễn phí, nếu khách hàng hài lòng, họ có thể nâng cấp lên phiên bản trả phí để truy cập vào các tính năng cao cấp và hiện đại hơn.

9. Mô hình kinh doanh chuỗi cung ứng tích hợp theo chiều dọc

Một ví dụ điển hình về việc áp dụng thành công mô hình chuỗi cung ứng tích hợp theo chiều dọc là Luxottica, do Leonardo Vecchio sáng lập. Luxottica đã tiến hành mua lại các chuỗi cung ứng và cửa hàng bán lẻ ngành quang học, kính mắt trên khắp thế giới.

Thành công này đã giúp Luxottica nhanh chóng thống trị trong lĩnh vực quang học và trở thành tập đoàn hàng đầu. Sau vài thập kỷ triển khai mô hình kinh doanh này, doanh thu của Luxottica đã đạt mức 9 tỷ đô la

10. Mô hình Privacy

Cùng với sự phát triển của Internet và sự liên tục gia tăng của các công ty trong việc thu thập dữ liệu người dùng thông qua các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại di động và các thiết bị khác, quyền riêng tư của con người đã không còn được đảm bảo như trước.

Do đó, mô hình Privacy đã được áp dụng, nơi chủ thể sẽ không bị bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào quan sát hay theo dõi. Ngoài Google, một số công cụ tìm kiếm khác như DuckDuckGo cũng đã áp dụng mô hình kinh doanh này. Theo đó, công cụ tìm kiếm chuyển dữ liệu người dùng đến một môi trường riêng tư và có thể tạo doanh thu bằng cách hiển thị quảng cáo dựa trên từ khóa địa phương.

11. Mô hình agency

Mô hình agency là một loại hình kinh doanh thường được sử dụng bởi các công ty tư vấn, cung cấp các dịch vụ về marketing cho doanh nghiệp. Nhiệm vụ của các công ty agency là đề xuất các giải pháp chiến dịch truyền thông truyền thống, nhằm giúp người tiêu dùng hiểu rõ hơn về sản phẩm và dịch vụ của đối tác.

12. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử

Tương tự như kinh doanh trực tuyến, lĩnh vực thương mại điện tử đang trở thành một ngành mũi nhọn, được dự đoán sẽ tiếp tục phát triển mạnh trong thời gian tới. Để xây dựng mô hình này, người bán cần tạo danh mục sản phẩm trên trang web hoặc nền tảng thương mại điện tử, giúp người mua dễ dàng đặt hàng. Các người bán sẽ sử dụng danh mục này để quản lý thông tin khách hàng và thực hiện quá trình giao hàng. Hiện nay, có nhiều công ty đã và đang thành công trong lĩnh vực thương mại điện tử, như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo,…

13. Mô hình kinh doanh Canvas

Mô hình kinh doanh Canvas do nhà kinh tế Alexander Osterwalder sáng lập và đã được nhiều tập đoàn lớn trên toàn cầu áp dụng thành công, như Facebook, Google, P&G, GE,… Đây là một phương pháp mô phỏng các phương án tạo giá trị của các công ty chỉ trên một tờ giấy, giúp họ thoát khỏi tư duy tập trung chỉ vào phát triển sản phẩm mà còn cần tạo thiết kế cho mô hình kinh doanh.

Mô hình kinh doanh Canvas gồm 9 yếu tố, bao gồm: đối tượng mục tiêu, nguồn doanh thu, giá trị đề xuất, tài nguyên chính, quan hệ với khách hàng, đối tác cộng tác, hoạt động chính, kênh phân phối, cấu trúc chi phí.

14. Mô hình kinh doanh hệ sinh thái

Bản mô hình kinh doanh hệ sinh thái hình thành một mạng lưới phức hợp, bao gồm tất cả các yếu tố như nhà sản xuất, nhà cung cấp, khách hàng, hệ thống phân phối và cả đối thủ cạnh tranh. Đây là mô hình đã được các doanh nghiệp hàng đầu như Apple, Alibaba áp dụng và nhanh chóng đạt được sự thành công đáng kể ngày hôm nay. Một ví dụ điển hình là Apple, nhờ triển khai mô hình kinh doanh hệ sinh thái, thương hiệu này đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường và đẩy lùi các đối thủ mạnh như Samsung, LG, Nokia…

15. Mô hình xóa bỏ kênh môi giới trung gian

Để đưa một tấn hàng hóa đến tay khách hàng, quá trình phải trải qua nhiều bước và các khâu trung gian. Điều này dẫn đến việc chi phí của sản phẩm tăng lên, ảnh hưởng đến lợi nhuận. Vì vậy, để tối ưu hóa lợi nhuận, doanh nghiệp của bạn có thể xem xét bỏ qua các bước trung gian trong chuỗi cung ứng. Điều này không chỉ giúp bạn tiết kiệm chi phí mà còn tạo ra cơ hội xây dựng mối quan hệ, gắn kết thân thiết hơn với khách hàng.

16. Mô hình tiếp thị liên kết (affiliate)

Tiếp thị liên kết, còn được gọi là affiliate marketing, là một phương thức kinh doanh liên quan đến quảng cáo. Tuy nhiên, khác với quảng cáo trực tiếp, hình thức này tích hợp nội dung vào các liên kết. Bạn chỉ cần khiến người dùng nhấp vào liên kết hoặc mua sản phẩm, và từ đó bạn sẽ nhanh chóng thu được hoa hồng từ những sản phẩm hoặc dịch vụ mà bạn đã quảng cáo.

17. Mô hình kinh doanh ngành giáo dục

Đây là mô hình kinh doanh dựa trên lĩnh vực giáo dục, hướng tới đối tượng khách hàng chính là giáo viên, học sinh và sinh viên. Với mô hình này, doanh nghiệp tiến hành nghiên cứu và phát triển công cụ, ứng dụng nhằm đáp ứng nhu cầu học tập và làm việc của khách hàng trong lĩnh vực giáo dục, từ đó tạo nguồn lợi nhuận.

18. Mô hình kinh doanh gia đình

Đối với mô hình kinh doanh này, dù bạn thành lập một tập đoàn gia đình có giá trị lên tới hàng trăm tỷ đồng, bạn vẫn giữ quyền và khả năng kiểm soát mọi hoạt động của công ty. Một ví dụ điển hình trong thế giới thương hiệu là Prada, do Mario Prada và anh trai Martino sáng lập. Đến ngày nay, quyền sở hữu Prada đã được chia sẻ cho các thế hệ tiếp theo trong gia đình, bao gồm cả cháu gái Mario là Miuccia Prada và chồng của cô, Patrizio Bertelli.

19. Mô hình kinh doanh nhân bản

Mô hình kinh doanh nhân bản, do Brunello Cucinelli sáng tạo, dựa trên triết lý tạo ra doanh thu mà không gây ảnh hưởng đến bất kỳ ai. Triết lý này được thể hiện qua ba yếu tố cốt lõi: nghệ thuật thủ công Ý định vị và phân phối độc quyền. Nhờ những yếu tố này, mô hình đã nhanh chóng mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp của ông mà không gây ảnh hưởng tiêu cực cho bất kỳ bên nào.

20. Mô hình kinh doanh lưu động

So sánh với các mô hình kinh doanh khác, hình thức kinh doanh lưu động mang nét đặc biệt khi thực hiện bán hàng di động trên các phương tiện như xe bán tải hay xe chở hàng hoa quả, thực phẩm. Mô hình này có ưu điểm vượt trội khi có thể dễ dàng di chuyển tới nhiều địa điểm khác nhau để giới thiệu sản phẩm đa dạng cho đối tượng khách hàng. Đồng thời, nó cũng giúp tiết kiệm chi phí thuê mặt bằng và tăng cường hiệu quả kinh doanh.

21. Mô hình kinh doanh blockchain

Mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ blockchain là một trong những mô hình mới được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như tài chính, ngân hàng, công nghệ thông tin, logistics… Bằng cách sử dụng công nghệ blockchain và hệ thống hoạt động phi tập trung toàn cầu, mô hình này đã thực hiện việc xử lý các giao dịch thông qua mã hóa và quản lý tất cả sự tương tác và trao đổi giữa các bên theo cách phi tập trung và minh bạch.

22. Mô hình kinh doanh theo hình thức đăng ký

Hình thức đăng ký dựa trên ý tưởng sản phẩm hoặc dịch vụ để thu lợi nhuận hàng tháng, hàng năm hoặc định kỳ đang rất phổ biến trong thời điểm hiện tại. Mô hình này thường được áp dụng trong cả các doanh nghiệp truyền thống và trực tuyến. Chẳng hạn, Netflix là một ví dụ điển hình, trong đó người dùng phải thanh toán định kỳ hàng tháng hoặc hàng năm để được sử dụng và truy cập vào sản phẩm/dịch vụ.

23. Mô hình kinh doanh dựa trên nội dung do người dùng cung cấp

Quora là một ví dụ tiêu biểu cho mô hình kinh doanh dựa trên nội dung được cung cấp bởi người dùng. Nó là một trong những 50 trang web phổ biến nhất tại Hoa Kỳ và tập trung vào việc trao đổi thông tin và câu hỏi đáp. Tương tự như Reddit, Quora hoạt động dựa trên nhu cầu và đóng góp của người dùng để tạo nội dung bài viết. Đồng thời, nó còn tận dụng kiến thức của người viết để tạo ra những nội dung chất lượng, trả lời các câu hỏi của cộng đồng.

Trên đây là thông tin về các mô hình kinh doanh mà TOPCEO chia sẻ. Hi vọng bài viết này sẽ giúp bạn lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp. Kinh doanh không dễ nhưng để thành công thì cần nỗ lực. Dựa vào thực tế và đặc điểm ngành, bạn có thể chọn mô hình hiệu quả. Dù có rủi ro, thử nghiệm và sửa sai giúp doanh nghiệp phát triển.